Çocuk Edebiyatındaki Yıkıcı Tehlike

Okuma alışkanlığı erken çocukluk döneminde kazandırılmalıdır. Erken yaşlarda kitapla tanışmak/tanıştırılmak, kitaba ve okumaya karşı olumlu tutum geliştirir. Çocukların karşılaştığı ilk kitaplar görselli çocuk yazınlarıdır. Bu eserler çocuklara okuma alışkanlığı kazandırmakla beraber, doğru ve bütüncül olarak gelişmelerini hedefler. İyi görseller, etkili bir dil, yalın anlaşılır bir tarz bunu destekler. Ancak yetersiz görsel, kötü dil ve yanlış kurgusal içeriğe sahip kitaplar, çocukların okuma alışkanlığı üzerinde olumsuz sonuçlar doğurur. O nedenle çocuk yazını olarak hazırlanan eserler, iç ve dış yapı kriterlerine (bkz. İç/dış nitelikler) uygun olmalıdır. Bu konu ebeveyn ve öğretmenlerin kitap seçerken dikkat etmesi gereken kilit noktalardandır. Çocuk yazınları eğlendirerek öğretmeli, insanı ve yaşamı objektif tanıtmalı, hayal güçlerini zenginleştirmeli, ufuk açmalı, etik değerleri kazandırmalı, okuma-yazma dilini doğru öğrenmelerini ve kullanmalarını sağlayacak nitelikleri taşımalıdır. Ayrıca akıl yürütme becerisi ve kavram bilgisini geliştirmeli, nesneleri tanımayıp sınıflandırmayı, gruplandırmayı, sıralamayı sezdirerek belleten özellikleri içermelidir.

Kitap ve çocuk ilişkisinin gerekliliği ve çocuğun yaşamındaki öneminin belirginleşmesi, kitaba olan ilgi ve hassasiyeti artırıyor. Ebeveynlerin nitelikli kitaplara ulaşma istek ve çabaları yoğunlaşıyor. Ancak her yıl üretilen binlerce çocuk kitabı arasından nitelikli ve amacına uygun olanları seçebilmek epeyce zor. Karar verici rolünü üstlenen ebeveyn ve eğitimcilerin yukarıda kısaca bahsettiğimiz çocuk kitaplarının iç ve dış yapı kriterlerini (niteliklerini) bilmeleri ve çocuklarıyla buluşturacakları eserleri bu kriterlere göre seçmeleri gerekiyor. Fakat Türkiye’de yayınlanan çocuk kitaplarının büyük çoğunluğu iç ve dış yapı kriterleri bakımından nicelik ve nitelikten yoksun. Bir başka ifadeyle çocuk eğitimi bilimine (pedagojiye) uygun değil. Literatürdeki araştırmalar incelendiğinde bu iddianın daha güçlü ortaya çıktığını görmek mümkün. Dolayısıyla amacına uygun nitelikli kitaplarla, ticari kaygılar ekseninde hazırlanmış nicelik ve nitelikten yoksun kitapların birbirinden ayrılması bütüncül gelişim tasarlayan aileler, eğitimciler ve toplumlar tarafından mühim ve gerekli.

Çocukluk çağı, etkileşim ve gelişim yönünden bellemenin en yoğun olduğu dönemdir. Algıların engelsiz ve bütünüyle açık olduğu bu çağda nitelikli kitaplarla tanışan bir çocuk, kitaba ve okumaya karşı olumlu tutumlar kazanır. Bu kritik dönemde ebeveyn ve eğitimciler okuma sürecini eğlenceli hale getirirlerse, çocuklar bunu tekrar etmek istedikleri rutin bir etkinliğe dönüştürebilirler. 

Bu bilgilerden çıkan yargı kesin olarak şudur: 

Okuma zevkini pekiştirmeyi amaçlayan etkinlikler çocuk için çok değerlidir. Okuma zevkini pekiştirmeyi amaçlamayan etkinlikler ise angaryadır. 

Çocuk edebi bir yazını (öykü, roman, şiir, tiyatro vb.) ödev olduğu ya da ona dair kitap sonunda veya set içinde verilen test formlarını işaretlemek için değil, okuma zevkini tatmak ve pekiştirmek için okumalıdır. Kendi arzusu dışında görev olduğu için okunan hiçbir kitap, hiçbir çocuğu mutlu etmez. Son yıllarda ticari mantık ve kaygılarla hazırlanan, çocuğu meşgul etmek dışında hiçbir nicelik ve niteliği barındırmayan testli öykü kitapları bunların başında geliyor. Ödev mantığı güttüğü için amacını aşan bu kitaplar (kitap setleri) çocuğun okuma alışkanlığına ket vurmaktadır. Unutulmamalıdır ki edebi eserler sadece okumak içindir. Sonundaki testleri çözmek için değil. Bu mantıkla üretilen piyasa ürünleri katiyen tercih edilmemeli, çocuklar kendilerine dayatılan, bu tehlikeli uygulamaya maruz bırakılmamalıdır.

Özetle, çocukların çok yönlü gelişimlerini destekleyen en önemli eğitim aracı edebi eserlerdir. Onları yaş ve gelişim seviyelerine uygun nitelikli kitaplarla tanıştırmak önerilir. Çünkü çocuğun bellemesi ve gelişmesinde çocuk kitaplarının çok önemli yeri vardır.