Kitaplarda Çocuğa Uygunluk

Çocuk edebiyatı, yazın biliminin en zor ve en çok sorumluluk isteyen alanıdır. Başka bir ifade ile çocuk yazını, edebiyatın damıtılmış halidir.  Adı üstünde çocuk yazını, çocuğa göre olmalıdır. Bunun için belli ilke ve kurallara uymayı gerektirir. Öncelikle tema seçimi, görsel uygunluk, dil ve üslup, sözcük sayısı, cümle yapısı, renk uyumu, boyut ve baskı kalitesi yönünden çocuğa uygun olmalıdır. Bu niteliklerden yoksun ve uzak olan, başka bir anlatımla; içerik ve tasarım özellikleri açısından çocuk gerçekliğini görmeyen kitaplar; uygunluk standartlarından geçemez. Bu tarz ne olduğu belli olmayan piyasa kitapları, çocuklar üzerinde telafisi zor olumsuz izler bırakır. 

Çocuk kitapları, çocuğun duygu ve düşünce dünyasını besleyen, hitap ettiği yaş veya akran seviyesine uygun bir iletişim dili sunmalıdır. Bu sayede çocuk, kitapla daha içten etkileşim kuracağı için her yönden gelişecektir

Çocuğa uygunluk esasına göre kitapların taşıması gereken özellikler

(Konu, tema, karakterler, yazın ve anlatım dili, tasarım özellikleri, kâğıt, dizgi, font, punto ve görsel uyum çocuğa uygunluk esasına göre nasıl olmalıdır?)

1) Çocuk kitapları, çocukların, sınırsız ve muhteşem hayal dünyalarına hitap edecek kalitede üretilmelidir.

2) Kitabın hacmi (kalınlığı), baskısı, ciltlenmesi, sayfa düzeni, harfler, yazım ve noktalama işaretleri, görselleri yaş/sınıf seviyelerine göre değişebilir.

3)  Okul öncesi yaş grupları için hazırlanan kitaplar bez ya da kalın kartona da basılabilir. Her sayfanın ¾’ü resim, ¼’ü metin olmalıdır.

4) Kitabın tasarımı çok önemlidir. Çocuk, kitabı gördüğünde beğenmeli, okumak için isteklenmelidir. Kitabın alışılageldik görünümde olması gerekmez; çocuğun ilgisini çekecek biçimde tasarlanabilir. 

5) Kitabın kapağı sağlam, kalın ve kaliteli kartondan olmalıdır. Bunun yanı sıra kitap adı, konuyu yansıtan görsel, yazar, çizer ve basımevi isminin yer alması etik bir kuraldır. Kapakta yer alan görsel anlaşılır, çekici ve içerikle uyumlu olmalıdır. Ayrıca, hangi yaş grubu ya da sınıf için önerildiği de belirtilmelidir.

6) Kitap kaliteli kâğıda basılmalı, renkler uyumlu ve canlı olmalıdır.

7) Eser çocuğun ilgi ve gereksinimlerini karşılayan tema ve konuyu işlemelidir. Bu yaş ya da akran grupları dikkate alınarak yapılmalıdır.

8) Yazın ve anlatım dili çocukların kolaylıkla anlayabilecekleri yalınlıkta, tümce öbekleri kurallı (devrik cümle kullanımı çocuğa uygunluk ilkesine aykırıdır) olmalıdır.

9) Font karakteri ve punto büyüklüğü gözü yormayacak ölçülerde ve baskısı kolay okunabilir olmalıdır. (Harf büyüklüğü 1,2 ve 3. sınıflar için ‘14 punto’ 4. ve 5. Sınıflar için ‘12 punto’ dan küçük olmamalıdır. Sayfa dizgisi tek sütun olmalı, tümcedeki sözcük sayıları 1. Sınıflarda 6, 2. ve 3. Sınıflarda 7-8, 4 ve 5. sınıflarda ise en çok 10-11 olmalıdır.)

10) Satır arası boşlukları 1,5 aralık ölçüsünde olmalıdır.

11) Metin, söz dizimi ve noktalama işaretleri bakımından hatasız olmalıdır.

12) Okunurluğu güçlendirmek için metin ve zemin zıt renkte olmalıdır. Font seçiminde (Bilhassa 1. Sınıflarda) bitişik yazı tercih edilebilir. Bu sayede bitişik yazının daha kolay kavranması sağlanır.

13) Ciltleme de tutkal yerine, tel dikiş kullanılmalıdır.

14) Kitabın ismi kısa ve ilgi çekici olmalıdır.